понедельник, 5 февраля 2024 г.

 Саха бастакы лингвист — ученайа

СЕМЕН АНДРЕЕВИЧ НОВГОРОДОВ

 ( 1892 – 1924 )



        Саха норуотун бастакы лингвист – ученайа Семен Андреевич Новгородов 1892 сыллаахха олунньу 13 күнүгэр Боотуруускай улууһугар  Болтоңо (II Хатылы) нэһилиэгэр   сэниэ ыалга төрөөбүтэ.
        Лингвист Семен Андреевич Новгородов саха омук көлүөнэ интеллегенциятын биллэр-көстөр бэрэстэбиитэлэ. М.К.Аммосов, П.А.Ойуунускай, С.Н.Донской, С.М.Аржаков биир санаалаах соратниктара этэ. кинилэрдиин норуоту үөрэхтээһин сүҥкэн суолталаах реформатын ыытыыны уонна ону олоххо киллэриини быөаччым салайсыбыт, саха бастакы гражданскай алпабыытын төрүттээбит киһинэн буолар. 
        С.А. Новгородов төрөөбүт күнүгэр - олунньу  13 күнүн Төрөөбүт тыл уонна сурук-бичик Күнүнэн биллэрэргэ Саха Республикатын Бастакы Президенэ Михаил Ефимович Николаев анал Ыйааҕы таһаарбыта.
Политссыльнай, этнограф, педагог Всеволод Михайлович Ионов оҥорбут букубаарын, киниттэн көҥүллэтиини  ылан эрэ баран, педагогН.Е.Афанасьевы көмөлөһүннэрэн бу букубаары уларытан уонна эбэн С.А.Новгородов "Сахалыы сурук-бичик" ("Якутский букварь") диэн үлэни уобаластааҕы типографияҕа 1917 сыллаахха Дьокуускайга бэчээттэтэн таһаарбыта. 
    1917 сыллаахха кулун тутар тутар ыйга буолбут, историяҕа "Первый свободный съезд крестьян-якутов" диэн аатынан киирбит Дьокуускай уобалаһынааҕы улахан түмсүүгэ В.И.Ионов оҥорбут букубаарын бэчээттээн таһаарыы наадатын уонна сахалыы суругу-бичиги норуоттар икки ардыларынааҕы фонетическай транскпипцияҕа олорҕуран төрүттүүр сөптөөҕүн туһунан дакылаатыгар эппитэ өйөбүлү ылбыта, онтон тирэнэн бу санаатын С.А.Новгородов ылыммыт соругун олоххо киллэрбитэ.