Томский Михаил Захарович
Норуот үөрэҕириитин туйгуна, энтузиаст-краевед Томскай Михаил Захарович Бүлүү оройуонун Кыаданда нэһилиэгэр Халгый диэн сиргэ төрөөбүтэ. 1942 сыллаахха Бүлүүтээҕи педучилищены, онтон салгыы кэтэхтэн 1954 сыллаахха Якутскайдааҕы пединститут биолого-географическай факультетын бутэрбитэ.
Тылгыны, Үгүлээт, II Чочу, Кыргыдай, Хампа, Бөкөчҥөө, Чуондулу оскуолаларыгар үлэлээбитэ.
Чочу оскуолатыгар 1959 сытан биология, география учууталынан анаммыта. Краеведческай музейы тэрийэргэ элбэх сыратын биэрбитэ. Үөрэнээччилэри күһүн, саас туристическай походтарга төрөөбүт дойдуларын алаастарынан, ону таһынан Үөһээ Бүлүүнэн, Ньурбанан, Кэмпэндээйинэн, Сунтаарынан Мирнэйгэ тиийэ сыаллаан-соруктаан сырытыннаран, хаартыскаҕа түһэрэн, альбом оҥорторон, хаһыат таһаартаран, музейга экспонат хомуйтаран, үлэни былааннаахтык тэрийбитэ. Сатыы оҕолору кытта 3120 км хаампыттара. Кини оччоттон төрөөбүт кыраайы, алаастары, көтөрү-сүүрэри, урууну-аймаҕы, сири-туому үөрэтиигэ ис-сурэҕиттэн кыһаллан туран үлэлээбитэ.
Туризмҥа улахан болҕомтону уурара, оскуола хамаандата мэлдьи бастаан, республиканскай куоталаһыыларга Дьокуускайга тиийэ кыттара. Оҕолор сайын аайы пришкольнай учаастакка араас оҕуруот аһын көрөллөрө харайаллара. Тыыннаах муннуту тэрийэн, араас көтөрү булан, оҕолор үөрүүлэрин үксэтэрэ.
Музейга былыргы сэлии муоһун, бизон төбөтүн, былыргы кыыл уҥуохтарын үөрэнээччилэрин кытары араас экспедицияларга сылдьан булбуттара, музей сүрүн экспонаттара буолбуттара. Ону таһынан былыргы иһити-хомуоһу, оччотооҕу кумааҕы харчылары, манныыаттары муспута.
Бэл, ойуУн танаһын, дуҥурун булан көрдөрүүгэ туруорбута. Биир саамай сыаналаах экспонатынан, 1922-1972 с.с. Чочу нэһилиэгин летопиһын оҥорбута. Манна Чочу нэһилиэгэ олохтонуоҕуттан саҕалаан бастакы колхуостары, бэрэссэдээтэллэри, дьон алаастарынан олорууларын, бастакы оскуола төрүттэммитин, сэриигэ төһө кили барбытын уо.д.а. нэһилиэк историятын даннайдарын суруйан, хаартыскалаан сүҥкэн үлэни оҥорон хаалларбыта. Нэһилиэкко Пионерияҕа аналлаах обелиск, чекист, комсомолец Сивцев Афанасий Федотович төрөөбүт отөҕөр аналлаах бэлиэ оҥотторон туруорбута. Оскуола оҕолорунан Гражданскай сэриигэ Хохочойго өлбүт биир дойдулаахтарын - комсомолецтар Нифонт Кузьмич Иванов (Чочу) обелиһыгар тимиринэн былаах оҥорбуттара, Ксенофонт Григорьевич Томскайга анаан төрөөбүт өтөҕөр Халгыйга (Кыадандаҕа) тимиринэн ыраахтан көстөр тимир обелиск туруорбуттара. Бартыһаан Бүөчэкк» - Томскай Петр Афанасьевич олорбут дьиэтигэр тимир лииһинэн оҥоһуллубут өйдөбүнньүк бэлиэ сааллыбыта.
Михаил Захарович 14 сыллаах үлэтин түмүгэр Республикаҕа, Советскай Союзка биллэр музейы тэрийбитэ. 1970 с. музей үлэтэ улууска, республикаҕа 1 миэстэни ылаттаабыта. Михаил Захарович наһилиэк общественнай үлэтигэр актыыбынайдык кыттара: олохтоох Сэбиэт талыллыбыта, депутатынан комсомольскай тэрилтэ сэкэрэтээринэн, учууталлар түмсүүлэрин салайааччытынан, "Знание" уопсастыба алын cүһүөx тэрилтэтин бэрэссэдээтэлинэн таһаарыылаахтык үлэлээбитэ.
"За доблестный труд в ВОВ 1941-45 гг." мэтээлинэн, оройуон, республика Бочуотунай грамоталарынан, РСФСР Үөрҕин министерствотын бочуотунай грамотатынан, «Турист СССР» знагынан наҕараадаламмыта.
1973 с. ахынныы 8 кунугэр Томскай Михаил Захарович аата Республикатааҕы Бочуот Дуоскатыгар, Саха сирин педагогическай энциклопедиятыгар киллэриллибитэ, олорбут дьиэтигэр мемориальнай бэлиэ оҥоһуллубута.
Комментариев нет:
Отправить комментарий